پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 334 |
| تعداد مقالات | 3,274 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,073,582 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,879,381 |
امکان سنجی رجوع عاقله به جانی در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی | ||
| مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
| مقاله 7، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، مهر 1401، صفحه 151-128 اصل مقاله (893.04 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/mfu.2022.62606 | ||
| نویسندگان | ||
| سیدمحمدمهدی ساداتی* 1؛ محمد صادق صباحی2 | ||
| 1استادیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
| 2طلبه سطح سه حوزه علمیه، حوزه علمیه قم، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مسئولیت عاقله در پرداخت دیه در جنایات، از احکام امضایی اسلام است. قانون مجازات اسلامی در خصوص امکان یا عدم امکان مراجعه عاقله به جانی برای اخذ دیه پرداختی، دربردارنده حکمی نیست. قول مشهور فقها نیز عدم رجوع است. لکن بررسی ادله هر دو قول در فقه امامیه، مفید تفوق دلایل قول به حق رجوع است. لذا این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی در صدد پاسخ بدین پرسش است که: «با توجه به ادله شرعی، عقلی و عرفی، قول به جواز رجوع عاقله به جانی، أقوی است یا قول به عدم جواز؟» یافته این مقاله آن است که ضعف سندی یا دلالتی روایات ناظر به عدم رجوع، عدم اجماع فقها و همچنین عدم تزاحم قاعده «من له الغنم فعلیه الغرم» با حق رجوع، از یک طرف و از طرف دیگر، وجود روایات دال بر ضمان جانی، اصول عقلایی مانند قاعده وزر، قاعده اتلاف، انقضای مسمای لفظ عاقله، تکلیفی بودن حکم پرداخت دیه توسط عاقله، تفکیک میان تکلیف به پرداخت و ضمان، قیاس اولویت با حق رجوع بیت المال به جانی، اصل عدم تبرعی بودن پرداخت دیه توسط عاقله و مشروعیت جایگزینی بیمه به جای عاقله در تکلیف به پرداخت دیه، بیانگر متقن بودن دلایل قول به حق رجوع است. نتیجه آنکه با توجه به امضایی بودن نهاد عاقله، متزلزل شدن مقبولیت اجتماعی آن در حال حاضر و همچنین تغییر مناطی که در آن رخ داده، می توان با پیش بینی امکان رجوع، بنا بر نظر غیرمشهور در فقه امامیه، این حکم امضایی فقهی را به مقتضیات زمانی نزدیکتر نمود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| احکام امضائی؛ اصل فردی بودن مسئولیت کیفری؛ عاقله | ||
| مراجع | ||
|
احمدوند، محسن و ناصری مقدم، حسین. (1394). «ضمان عاقله از نگاهی دیگر». فقه و اصول، 47 (2)، 54-31.
اشتهاردی، علی پناه. (1416ق). مجموعه فتاوی ابن جنید. چ1. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
امامی، سیدحسن. (1381). حقوق مدنی. ج1. چ22. تهران: چاپ اسلامیه.
بروجردی، حسین. (1415ق). نهایه الاصول. تهران: نشر تفکر.
بهایی (شیخ)، محمد بن حسین. (1429ق). جامع عباسی. چ1. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بهجت، محمد تقی. (1426ق). جامع المسائل. چ2. قم: نشر دفتر معظم له.
بهنسی، احمد فتحی. (1403ق). العقوبه فی الفقه الاسلامی. بیروت: دار الشروق.
حاجی ده آبادی، احمد. (1393). «قرآن و ضمان عاقله». قرآن، فقه و حقوق اسلامی، 1 (1)، 135-105.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه. قم: نشر مؤسسه آل بیت علیهم السلام.
حسینی شیرازی، سید صادق. (1425ق). تعلیقات علی شرایع الاسلام. چ6. قم: انتشارات استقلال.
حسینی عاملی، سیدمحمد جواد. (1391ش). مفتاح الکرامه. قم: مؤسسسه النشر الإسلامی.
حکیم، سیدمحسن. (1416ق). مستمسک العروة الوثقی. ج7. چ1. قم: مؤسسه دارالتفسیر.
حلی، جمال الدین. (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج5. چ1. مصحح: مجتبى عراقى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
حلی (محقق)، حسن بن یوسف. (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القوعد، ج2. چ1. قم: اسماعیلیان.
حلی، مقداد بن عبدالله سیوری. (1404ق). تنقیح الرائح لمختصر النافع. چ1. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
حلی (علامه)، یوسف بن مطهر. (1410ق). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة. ج9. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
حلی (علامه)، یوسف بنمطهر. (1413ق). قواعد الأحکام. ج2. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خمینی، روح الله. (1425ق). تحریر الوسیله. مترجم علی سلامی. چ21. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خوانساری، سید احمد. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. ج6. تهران: مکتبة الصدوق.
خویی، سید ابوالقاسم موسوی. (1422ق). مبانی تکمله المنهاج. قم: نشر مؤسسه احیاء آثار الامام خویی.
_______ . (1417ق). مصباح الاصول. قم: مکتبه الداوری.
خویی، سید ابوالقاسم. (1391ش). مبانی تکملة المنهاج. چ2. تهران: انتشارات خرسندی.
روحانی، سیدمحمدصادق. (1412ق). فقه الصادق علیه السلام. قم: نشر دارالکتب، مدرسه امام صادق علیه السلام.
سبحانی، جعفر. (1392). أحکام الدیات فی الشریعة الإسلامیة الغرّاء. قم: مؤسسة الإمام الصادق (علیه السلام).
سبزواری، سید عبدالاعلی. (1411ق). مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام. قم: دار التفسیر.
سعدی، عبد الرحمن بن ناصر. (1422ق). تفسیر السعدی. چاپ دوم، ریاض: مکتبة دار السلام للنشر والتوزیع.
سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز. (1404ق). المراسم العلویه و الاحکام النبویه فی الفقه الامامی. قم: منشورات الحرمین.
شهیدی، مهدی. (1396). سقوط تعهدات. چ11. تهران: مجد.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1413ق). من لایحضره الفقیه. چ2. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
صفایی، سیدحسین. (1395). دوره مقدماتی حقوق مدنی. ج2. تهران: نشر میزان.
صمیری، مفلح بن حسن. (1420ق). غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام. ج4. بیروت: دار الهادی.
طباطبایی حائری، علی بن محمدعلی. (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت.
طبرسی، فضل بن حسن. (1410ق). المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف. ج2. چ1. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
طبری، محمد بن جریر بن یزید. (1412ق). تفسیر الطبری. ج7. چ1. بیروت: دار المعرفه.
طوسی، علی بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. چ2. بیروت: دار الکتاب العربی.
طوسی، محمد بن حسن. (1387). المبسوط فی الفقه الإمامیه. ج7. چ3. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
_________ . (1391ق). التبیان. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
عاملی، بهاالدین، محمد بن حسین و ساوجی، نظام بن حسین. (1429ق). جامع عباسی و تکمیل آن (محشی، ط- جدید). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فیاض کابلی، محمد اسحاق. (1378ش). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیه الله العظمی محمداسحق الفیاض.
قطب راوندی، سعید بن هبه الله. (1405ق). فقه القرآن. چ2. قم: انتشارات کتابخانه آیت االله مرعشی.
گرجی، ابوالقاسم. (1391). دیات. تهران: دانشگاه تهران.
لطفی، اسدلله. (1390). قواعد فقه حقوقی و جزایی. تهران: انتشارات خرسندی.
محقق داماد، سیدمصطفی. (1391ش). قواعد فقه بخش جزایی. چ25. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
_________ . (1393ش). قواعد فقه بخش مدنی. چ44. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق کرکی، علی بن الحسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. ج5. چ2. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
مدنی تبریزی، یوسف. (1430ق). کتاب القضاء. چ2. قم: نشر دانش.
مرعشی شوشتری، سید محمد حسین. (1427ق). دیدگاه های نو در حقوق. چ2. تهران: انتشارات میزان.
مفید (شیخ)، محمد بن محمد. (1413ق). المقنعة. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر. (1427ق). الفتاوى الجدیدة. چ2. قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).
________ . (1426ق). انوار الأصول. ج2. چ2. قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع).
میرمحمدصادقی، حسین. (1397). جرایم علیه اشخاص. چ25. تهران: انتشارات میزان.
نجفی، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرایع الاسلام. چ7. بیروت: انتشارات احیاء التراث العربی.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 957 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 327 |
||