پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 30 |
| تعداد شماره‌ها | 289 |
| تعداد مقالات | 2,822 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,306,213 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,377,510 |
«ضرب زنان» در فرهنگ قرآنی به معنای ترک؛ دلایل و مستندات | ||
| مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
| مقاله 8، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، مهر 1401، صفحه 177-152 اصل مقاله (849.46 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/mfu.2022.62608 | ||
| نویسندگان | ||
| محمود ویسی* 1؛ حامد شریعتی نیاسر2 | ||
| 1استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکده فقه و مبانی حقوق، دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده قرآن و حدیث، دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| اسلام به بنیان خانواده اهمیّت فراوانی داده است به گونه‌ای که با واقع‌بینی مبتنی بر شناخت استعدادها و توانمندی‌های مردان و زنان، احکام متناسب با آنان را به بهترین شکل ممکن تشریع نموده است با این حال یکی از شبهات در این خصوص فرهنگ نادرست زدن زنان است که برخی آن را به آیه ۳۴ نساء مستند کرده‌اند اما با توجه به پژوهشهای صورت گرفته در مفهوم ضرب زنان در فرهنگ قرآن، پرسشهای متعددی در این رابطه مطرح شد ه است از جمله: نظر مفسران و فقها در رابطه با معنای ضرب چیست؟کدامیک از معانی یا مفاهیم مورد نظر در مورد ضرب با استناد ادله بر سایر معانی ترجیح دارد؟ با توجه به آنکه فعل ضرب همیشه به معنای کتک زدن نیامده است و بر حسب قرار گرفتن در کنار ریشه‌های مختلف، معانی گوناگون پیدا می‌کند دیدگاه‌های متفاوت و متعددی بر اساس شرایط و مقتضیات زمان و مکان و فرهنگ جامعه جاهلی نسبت به زنان مطرح شده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی می‌کوشد تا به پرسشهای پیش رو در این زمینه به استناد منابع لغوی تفسیری روایی مقاصدی و حقوقی پاسخ دهد. بر این اساس روشن شد که با وجود معانی مختلفی چون زدن فیزیکی، ملاعبه و شوخی و ... که برای ضرب نقل شده و نیز رویکردهایی چون نسخ تمهیدی، اما مناسب‌ترین معنا برای «واضربوهن» در این آیه ترک منزل از سوی مرد است و با دلایل عقلی و نقلی سازگاری بیشتری داشته و بر دیگر معانی ترجیح دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| "فرهنگ جاهلی"؛ "ضرب زنان"؛ "قوامیت"؛ " تنبیه بدنی"؛ "ترک منزل" | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن ابی‌شیبه، حافظ عبدالله بن محمد. ( ۱۴۲۸). مصنف ابن ابی شیبة فی الأحادیث و الآثار. بیروت-لبنان: دارالفکر.
ابن حبان، محمد بن حبان. (بی‌تا). صحیح ابن حبان. تصحیح احمد محمد شاکر. مصر: دارالمعارف.
ابن عاشور، محمد طاهر. (۱۴۲۰) .تفسیر التحریر و التنویر. بیروت، لبنان: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن ماجه قزوینی، ابوعبدالله محمد بن یزید .(۱۴۱۸). سنن ابن ماجه. تصحیح : بشار عواد معروف. بیروت- لبنان: دارالجیل.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴). لسان العرب بیروت - لبنان: دار صادر.
أبو داوود سجستانی، سلیمان بن اشعث. (۱۴۲۰). سنن ا بوداود، قاهره-مصر: دارالحدیث.
ابوعطا، محمد؛ تبریزیان، حمیدرضا؛ ذوالفقاری، سهیل. (۱۳۹۹). ضرب زوجه به وسیله زوج در آیه ۳۴ سوره نساء از مفهوم تا اجرا. مطالعات فقه و حقوق اسلامی. ۲۲، ۳۴-۷
احمد ابوسلیمان، عبدالحمید. (۱۴۲۲ق). ضرب المرأة وسیلة لحل الخلافات الزوجیة؟! دمشق، سوریه: المعهد العلمی للفکر الاسلامی- دارالفکر.
اسماعیلی طاهری، احسان. (۱۳۹۴). تعلق عام و تعلق خاص در متعدی سازی فعل. پژوهشنامه نقد ادب عربی. ۱۱، ۷-۳۸.
انصاری، محمد باقر. (۱۳۸۹). تحقیقی درباره معنای ضرب در آیه نشوز. ترجمان وحی. ۱۳، ۲، ۳۲-۴۰.
الطالبی، محمد. (۱۳۸۴). مسئله تنبیه بدنی زنان (بازخوانی تاریخی آیاتی از سوره نساء). ترجمه مهدی مهریزی. پیام زن. ۱۶۰، ۳۷.
بخاری، ابوعبدالله محمد بن اسماعیل. (۱۴۱۰ق). صحیح البخاری. قاهره- مصر: جمهوریة مصر العربیة وزارة الأوقاف، المجلس الاعلی للشئون الإسلامیة لجنة احیاء کتب السنة.
بی‌نا. ( ۱۳۸۷). «نقض در نقض: رای اصراری دیوان عالی کشور: ایراد ضرب، ترک انفاق و مفارقت ارادی، مثبت حرج زوجه است» مجله قضاوت، 52، ۱۹-۲۲
بیهقی، احمد بن حسین. (۱۴۱۹ق). السنن الکبری. بیروت- لبنان: دارالفکر.
حسینی طهرانی، سید محمد حسین. (۱۴۱۸ق). رساله بدیعیه. مشهد-ایران: انتشارات علامه طباطبایی.
حطیبة، أحمد، تفسیر الشیخ أحمد حطیبة (https://al-maktaba.org/book/32198 )
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۲۰ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. تحقیق و تعلیق: جعفر سبحانی و ابراهیم بهادری. قم- ایران: موسسة‌الامام الصادق علیه السلام.
ختال مخلف العبیدی، احمد. (۲۰۱۵م). اسالیب تأدیب الزوجة فی ضوء الوسائل الحدیثة.البحوث و الدراسات الاسلامیة السنة. ۴۱، ۳۵-۷۰.
خزاعی، مجید و همکاران.(۱۴۰۰). نقد و بررسی ترجمه و تفسیر آیه نشوز با تکیه بر وا ژه ضرب. فصلنامه مطالعات قرآنی. ۴۷ ،۲۵۵-۲۷۹
خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی.( ۱۴۰۷ق). موضح اوهام الجمع و التفریق. تحقیق: عبدالمعظی أمین قلعجی، بیروت- لبنان: دارالمعرفة.
دیب البغا، مصطفى ؛ محیى الدین دیب مستو. (۱۹۹۸م). الواضح فی علوم القرآن. الطبعة الثانیة. دمشق:دار الکلم الطیب.
الرازی، فخر الدین. (۱۹۸۱م). مفاتیح الغیب. بیروت- لبنان: دار الفکر.
رازی، ابوالفتوح، حسین بن علی (۱۳۷۶). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن .مصحح: یاحقی، محمد جعفر. مشهد- ایران: آستان قدس رضوی،بنیاد پژوهش های اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲ق). مفردات ألفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی. بیروت -لبنان: دار الشامیة.
رشید رضا، محمد. (۱۴۲۶ق). تفسیر القرآن الکریم المشهور بتفسیر المنار. تخریج و شرح: ابراهیم شمس الدین. بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیة.
ـــــــــ . (۱۴۲۶ق). حقوق النساء فی الإسلام. تحقیق: احمد فرید مزیدی. بیروت-لبنان: مکتبة دارالکتب العلمیة.
سید رضی، محمد بن حسین. ( ۱۴۰۰). نهج‌‌البلاغه. ترجمه و توضیح: منصور پهلوان. تهران- ایران: دارالکتب الإسلامیة.
ــــــ . (۱۳۸۰). المجازات النبویة. تصحیح: مهدی هوشمند. قم-ایران: دارالحدیث.
روحانی، محمود. ( ۱۴۰۷ق). المعجم الإحصائی لألفاظ القرآن الکریم (فرهنگ آماری کلمات قرآن کریم). مشهد- ایران: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
الزبیدی، اب‍و ال‍ف‍ی‍ض محمد بن محمد. (۱۴۱۴ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت- لبنان: دارالفکر.
سبحانی، جعفر. (۱۴۱۶ق). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم- ایران: موسسه الامام الصادق(ع).
الامام الشافعی، ابوعبدالله محمد بن ادریس. (۱۴۱۰ق). الأم، بیروت- لبنان: دارالمعرفة.
شهید ثانی، زین الدین بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الإسلام. قم- ایران: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
ـــــــــــ . (۱۴۱۰ ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم- ایران: مکتبة الداوری.
الشوکانی الیمنی، محمد بن علی. (۱۴۱۳ق). نیل الأوطار. تحقیق: عصام الدین الصبابطی، قاهره- مصر: دارالحدیث.
شیخ صدوق (ابن بابویه)، محمد بن علی. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه. تصحیح علی اکبر غفاری، قم- ایران: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ــــــــ . (بی‌تا). عیون اخبار الرضا (ع). تصحیح سید مهدی حسینی لاجوردی، انتشارات جهان،تهران.
طباطبایی، سید محمد حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم، قم- ایران: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. (۱۴۱۵ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت- لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. ( ۱۴۲۲ق). جامع البیان فی تأویل القرآن. تحقیق: عبدالله بن عبدالمحسن ترکی، قاهره- مصر: دارالهجر.مرکز البحوث و الدراسات العربیة الإسلامیة.
شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۳۸۷). التبیان فی تفسیر القرآن. تهران-ایران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
عبدالرزاق صنعانی، ابوبکر. (۱۴۰۳ق). المصنّف. تحقیق: حبیب الرحمن اعظمی، بیروت-لبنان: المجلس العلمی.
عظیم زاده اردبیلی، فائزه؛ کمالی، فاطمه. (۱۴۰۰). «تحلیل روایی گفتمان قرآن در خصوص ضرب و شتم زنان». نشریه حدیث اندیشه، ۱۶، ۳۱، ۲۲۷-۲۴۸.
فاضل، محمد. (۱۳۸۲). «فلسفه تفاوت‌های زن و مرد در حقوق اسلام». رواق اندیشه، ۲۲، ۹-۲۶.
فاضل هندی، بهاءالدین محمد بن تاج الدین. (۱۳۹۳). کشف اللثام و الإبهام. قم- ایران: دفتر تبلیغات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فتاحی زاده، فتحیه؛ حسین نتاج، ناهید؛ طاهری، سارا. (۱۴۰۰) «رویکردی ریشه‌شناختی به واژه قرآنی ضرب». مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۵، ۱، ۱۳۱-۱۶۰.
فخر رازی، محمد بن عمر. (۱۴۲۳ق) . مفاتیح الغیب. بیروت- لبنان : دار الفکر.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (۱۴۵ق). القاموس المحیط. بیروت- لبنان: د ارالکتب العلمیة.
قانون مجازات اسلامی.
گرجی، ابوالقاسم. (۱۳۸۲). مصاحبه با دکتر گرجی، خردنامه همشهری.
مجلسی، محمد تقی. (۱۴۰۶ق). روضة المتقین. قم- ایران:مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الانوار، مؤسسة الوفا، بیروت- لبنان.
محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران. (۱۳۹۱). دانشنامه قرآن و حدیث. قم- ایران: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
مزی، جمال الدین ابوالحجاج یوسف بن عبدالرحمن. (۱۴۰۳ق). تحفة الأشراف بمعرفة الأطراف. الطبعة الثانیة، بیروت- لبنان: المکتب الاسلامی و الدار القیمة.
مشکینی اردبیلی، علی. (۱۴۱۹ق). مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیة. قم – ایران: نشر الهادی.
معرفت، محمد هادی. (۱۴۲۳ق). شبهات و ردود حول القرآن الکریم. قم- ایران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
شیخ مفید، ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان. (۱۴۱۳ق) المقنعة. قم- ایران: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
مصطفوی، حسن. (۱۳۹۳ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران- ایران: مرکز النشر المصطفوی.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران- ایران: دارالکتب الاسلامیة.
مهریزی، مهدی. (۱۳۸۴). «تطور دیدگاه‌ها در تفسیر آیه ۳۴ سوره نساء». تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا، ۲، ۱، ۳، ۷-۳۶.
ــــــــــ . (۱۳۸۲). شخصیت و حقوق زن در اسلام. تهران- ایران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ــــــــــ .( ۱۳۸۹). حدیث پژوهی، قم- ایران: دارالحدیث.
مهریزی، مهدی؛ جعفریان، رسول. (۱۳۹۱). موسوعة المرأة فی الأخبار و الآثار، تهران- ایران: نشر علم.
نجمی‌پور، احمد؛ مشائی، ناهید؛ طباطبایی، سید محمود. (۱۳۹۹). «بررسی تنبیه بدنی زوجه در قرآن و روایات با رویکرد معناشناختی به واژه ضرب»، علوم قرآن وحدیث، ۵۲، ۱، ۱۰۴، ۲۷۸-۲۵۱.
نریمانی، زهره. (۱۴۰۱). «بررسی و ارزش‌گذاری کاربست تضییق مفهومی در واژۀ ضرب در تفاسیر با محوریت آیۀ 34 سورۀ نساء». پژوهشهای قرآن و حدیث، دانشگاه تهران . 55، 1، 247-225.
نسائی، ابوعبدالرحمن احمد بن علی بن شعیب. (۱۴۱۱ق). السنن الکبری، تحقیق: عبدالغفار سلیمان بنداری و سید کسروی حسن، بیروت-لبنان: دارالکتب العلمیة.
نصرتی فرزاد؛ دهقانی، حمید. «بررسی دیدگاه مفسران درباره دستور قرآنی واهجروهن فی المضاجع». دوفصلنامه علمی دین و دنیای معاصر، دانشگاه مفید قم، ۷، ۱۲، ۴۱-۶۴.
نوری طبرسی، میرزاحسین. (۱۴۰۸ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. بیروت- لبنان: مؤسسة آل‌البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
هدایت نیا، فرج الله. (۱۳۹۵). «نگاهی نو به تفسیر نشوز زوجه در قرآن»، قرآن فقه و حقوق اسلامی،۲، ۴، ۷-۳۴ .
پایگاه اینترنتی سید کمال حیدری به نشانی:
https://alhaydari.com/fa/ | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 450 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 939 |
||