پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 30 |
| تعداد شماره‌ها | 289 |
| تعداد مقالات | 2,825 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,307,629 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,377,948 |
امکان سنجی «قتل» نسبت به حاجبیّت اخوه برای سهم مازاد بر سدس مادر | ||
| مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
| مقاله 10، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، مهر 1401، صفحه 219-199 اصل مقاله (790.81 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/mfu.2022.62619 | ||
| نویسندگان | ||
| حمید مسجد سرائی* 1؛ رضا الهامی2؛ حسن پورلطف اله3؛ اسد مهدییون4 | ||
| 1دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران | ||
| 2استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| 3دانش آموخته دکتری فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران | ||
| 4دانش آموخته دکتری فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه مفید، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| به‌رغم اتفاق‌نظری که فقهای امامیّه و اهل سنّت درباره اصل حاجبیّت اخوه برای مادر و در نتیجه، محرومیّت وی از سهم مازاد بر سدس دارند؛ اما این اختلاف‌نظر باقی است که در فرض قاتل بودن اخوه، آیا حاجبیّت وی نسبت به سهم مازاد بر سدس مادر همچنان برقرار است و یا ارتکاب قتل، مانع حاجبیّت اخوه میگردد؟ استقراء در منابع فقهی، حاکی از وجود دیدگاه‌های متفاوت در این مسأله است به‌طوری‌که مشهور فقیهان معتقدند در فرض قاتل بودن اخوه، حاجب مادر نمی‌شوند و برخی دیگر، به مانع بودن قتل برای حاجبیّت اخوه نظر ندارند؛ عدهای دیگر نیز مسأله را مردّد گذاشته یا حکم به احتیاط نمودهاند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد دیدگاه عدم حاجبیّت اخوه قاتل را قول أقوی و قابل دفاع تشخیص دهد؛ با این استدلال که عموم کلمه «اخوه» در آیه 11 سوره نساء به‌عنوان دلیل دیدگاه مقابل، قابل خدشه بوده و از سوی دیگر، مستنداتی همچون مناط مستفاد از روایات وارده پیرامون عدم حجب کافر و مملوک و لحاظ مناط مزبور در قتل – به‌شیوه تنقیح مناط و الغاء خصوصیّت - و نیز همسویی اجماع یا حدّاقل، شهرت قریب به اتفاق فقیهان با این دیدگاه و مهمتر از همه، جنبه تمثیلی داشتن عناوین مذکور در روایات و موضوعیّت نداشتن عناوین مذکور در ترتّب حکم عدم حاجبیّت، از جمله مستنداتی است که پذیرش دیدگاه عدم حاجبیّت اخوه قاتل را بیشتر موجّه میسازد. از این‌رو، رویکرد قانونگذار به تبعیّت از دیدگاه غیر مشهور فقهی در پذیرش قول به حاجبیّت - در استثنای شرط سوم از بند (ب) مندرج در ماده 892 قانون مدنی - محلّ نقد می‌باشد؛ پس از اثبات مدّعا، حذف استثناء مذکور، به قانونگذار عرفی پیشنهاد میشود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حجب؛ حاجبیّت اخوه؛ موانع ارث؛ قتل؛ کفر | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1409ق). کفایه الأصول. چ1. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
آل عصفور، حسین بن محمد. (بی تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. چ1. قم: مجمع البحوث العلمیّه.
ابن ابی عقیل، حسن بن علی. (1413ق). حیاه ابن ابی عقیل و فقهه. چ1. قم: مرکز معجم فقهی.
ابن جزی کلبی، محمد بن احمد بن محمد. (بی تا). القوانین الفقهیه. نسخه خطی. بی جا: بی نا.
ابن جنید اسکافی، محمد بن احمد. (1416ق). مجموعه فتاوی ابن الجنید. چ1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ابن برّاج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز بن نحریر. (1406ق). المهذّب. چ1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
اردبیلی(محقّق)، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. چ1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی. (1403ق). بلغه الفقیه. چ4. تهران: منشورات مکتبه الصادق(ع).
البعلی الحنبلی، عبدالرحمن بن عبدالله. (1423ق). کشف المخدّرات و الریاض المزهرات لشرح أخصر المختصرات، چ1. بیروت: دار البشائر الاسلامیه.
بیات، فرهاد؛ بیات، شیرین. (1393ش). شرح جامع قانون مدنی. چ3. تهران: ارشد.
ترحینی، سید محمدحسین. (1427ق). الزّبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیّه. چ4. قم: دار الفقه.
جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی. (1410ق). الروضه البهیّه فی شرح اللمعه الدمشقیه. چ1. قم: کتابفروشی داوری.
_________ . (1413ق). مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام. چ1. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
جمعی از پژوهشگران. (1423ق). موسوعه الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت علیهم السلام. چ1. قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی.
جمعی از نویسندگان. (1404ق). الموسوعه الفقهیه. چ3. کویت: وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه.
حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. چ1. قم: موسسه آل البیت (ع).
حسینی روحانی، سید صادق. (1412ق). فقه الصادق علیه السلام. چ1. قم: دار الکتاب.
حلّی(علامه)، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. چ1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
__________. (1413ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. چ2. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
__________. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، چ1. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن. (1412ق). نکت النهایه، چ1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
__________. (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چ2. قم: مؤسسه اسماعلیان.
خسروشاهی، قدرت الله. (1380ش). فلسفه قصاص از دیدگاه اسلام. چ1. قم: بوستان کتاب.
خوانساری، سید احمد. (1405ق). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع. چ2. قم: اسماعیلیان.
سبزواری، سید عبد الأعلی. (1413ق). مهذّب الاحکام. چ4. قم: مؤسسه المنار.
شوشتری، محمدتقی. (1406ق). النّجعه فی شرح اللمعه. چ1. تهران: کتابفروشی صدوق.
الشربینی، محمد بن احمد. (1377ق). مغنی المحتاج. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شیخ الاسلامی، اسعد. (1374ش). احوال شخصیّه در مذاهب چهارگانه اهل سنّت(ارث، وصیّت، وصایت). چ1. تهران: سمت.
صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین. (1413ق). من لایحضره الفقیه. چ2. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
طباطبائی حائری، سید علی بن محمدعلی. (1418ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل. چ1. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف. چ1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
__________. (1407ق). تهذیب الأحکام. چ4. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
__________. (1400ق). النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی. چ2. بیروت: دار الکتاب العربی.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد. (1421ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (الطلاق و المواریث)، چ1. قم،: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
فاضل هندی، بهاء الدین محمد بن حسن اصفهانی. (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. چ1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
قبولی درافشان، سید محمدمهدی؛ موسوی تقی آبادی، سید جمال الدین. (1394ش). «بررسی فقهی حقوقی حاجبیّت یا عدم حاجبیّت «حمل» در حجب اخوه نسبت به مادر». 47 (100). مطالعات اسلامی؛ فقه و اصول: 142-119.
قربانی لاهیجی، زین العابدین. (1391ش). تفسیر جامع آیات الاحکام. قم: دار الحدیث.
مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی. (1413ق). المقنعه. چ1. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
مغنیه، محمدجواد. (1400ق). الفقه علی المذاهب الخمسه. چ10. بیروت: دار التیار جدید-دار الجواد.
موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا. (1413ق). هدایه العباد. چ1. قم: دار القرآن الکریم.
مظفّر، محمدرضا. (1375ش). اصول الفقه. چ5. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
مجلسی اول، محمدتقی. (1406ق). روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چ2. قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.
مجلسی(علامه)، محمدباقر. (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. چ1. قم: انتشارات کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
مسجدسرائی، حمید (1392ش). «بازپژوهی ادله مانعییّت قتل خطائی از ارث». 5 (9). مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 137-160.
مطهّری، مرتضی. (1368ش). اسلام و مقتضیات زمان. چ4. تهران: نشر صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان. (1387ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چ7. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نوری، رضا. (1374ش). شفعه وصیت ارث، اسباب ثلاثه تملّک در حقوق مدنی. چ2. تهران: پاژنگ. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 129 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 71 |
||