پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 30 |
| تعداد شماره‌ها | 289 |
| تعداد مقالات | 2,828 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,313,709 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,381,964 |
نالی لە ئاوێنەی بەڵگەنامەکانی عوسمانی و دەستخەتاندا | ||
| پژوهشنامه ادبیات کردی | ||
| مقاله 14، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 15، تیر 1402، صفحه 177-205 اصل مقاله (2 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jokl.2023.62662 | ||
| نویسنده | ||
| هێمن عومەر ئەحمەد* | ||
| پرۆفیسۆری یاریدەدەری زمان و ئەدەبی کوردی، زانکۆی سۆران، سۆران، کوردستانی عێراق | ||
| چکیده | ||
| لێکۆڵینەوە لە مێژووی ئەدەبی کوردی و کۆکردنەوەی کەرەستەکانی، هێشتا زەوییەکی بەیارە و زۆری بە بەرەوە ماوە؛ بەتایبەتیش لە ڕوانگەی بەڵگەنامە و دەستخەتەکانەوە. دوای ئەوەی لە ڕابردوودا لە ڕێی دەستخەت، بەڵگەنامەکانی عوسمانی و ڕاپۆرتی ڕۆژهەڵاتناسان چەند زانیارییەک لەبارەی ژیان و بەرهەمی نالییەوه خرانەڕوو، زۆر پرسیاری تریش لەبارەی ژیان و بەرهەمەکانی بێ وەڵام مانەوە. ئەم توێژینەوەیە بە پاڵپشتی دۆزینەوەی بەڵگەنامەگەلی دیکەی عوسمانی و چەند دەستخەتێک، زانیاریی نوێ لەبارەی ئەو شاعیرە ئاشکرا دەکات و لەگەڵ ئەوەشدا چەند شیعرێکی شاعیر بۆ یەکەم جار دەخاتە ڕوو کە لە دیوانەکەیدا چاپ نەکراون. زانیارییەکان لەبارەی دوو کتێبی نالی، خزمایەتی و پەیوەندیی لەگەڵ چەند کەسایەتی و بنەماڵەیەک، ژیانی لە شام و حیجاز، نەقشبەندیبوونی، پایەی لەنێو کەسایەتییە کوردەکانی سەردەمی عوسمانی و ڕەنگدانەوەی کەسایەتییەکەی لەنێو ڕۆژنامەگەریی تورکی عوسمانی و ڕۆژنامەگەریی کوردیی لە سەردەمی عوسمانیدا، وەرگێڕانی شیعرەکانی بۆ زمانانی بیانی لەوانە زمانی فەڕەنسی و زمانی تورکی، وەرگرتنی ڕوتبەی زانستی (بروسە) و دلنیابوون لە شوێنی گڵکۆکەی دەسەنگرێنەوە. هەموو ئەم زانیارییانە بەردێکی تر دەخەنە سەر دیواری توێژینەوە لە شیعرەکانی نالیدا. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نالی؛ ئەمیری مەککە؛ شیعری وەرگێردراو؛ نەقشبەندی؛ بەڵگەنامەی عوسمانی | ||
| مراجع | ||
|
ئەلف) کوردی
؟، (؟)،»دۆکیۆمێنتی مێژوویی، هۆنراوەیەکی بڵاونەکراوەی (نالی)« . گۆڤاری شمشارە، ژمارە 53، بێ ساڵی چاپ و چاپخانە.
؟، (1925).گۆڤاری دیاری کوردستان، ژمارە 4، 23ی نیسان.
باقی، محەمەد حەمە (2002). »نالی لە سەفەرنامەی باڵیۆزێکی فەڕەنسادا«. لە کتێبی (ئەدەب و مێژوو-چەند لێکۆڵینەوە لە ئەدەب و بەڵگەنامەی مێژوویی کورد). هەولێر: بڵاوکراوەی موکریان.
حەداد، عەبدوڵڵا (2000). نالی لە دەرەوەی کوردستاندا (1848-1872). هەولێر: چاپخانەی زانکۆی سەلاحەدین.
حەداد، عەبدوڵڵا محەمەد (2001). »مێژووی شیعر و ئەدەبیاتی کوردی لە شاری هەولێردا (1898-1956) «. گۆڤاری زانکۆی سلێمانی، بەشی (B)، ژمارە (10)ل (71-129).
خۆشناو، هێمن عومەر (2017). نالی لە بەڵگەنامەکانی عوسمانیدا. دیاربەکر: چاپخانەی ئاگرافیک.
سەجادی، عەلائەدین(1952). مێژووی ئەدەبی کوردی. بەغدا: چاپخانەی معارف.
صدیق، زرار (2019). »زانیاریی نوێ لەسەر باپیرانی مەولانا خالیدی نەقشبەندی«، گۆڤاری خاڵ، ژمارە 24.
عەلائەدین، عەبدولخالق (1985). دڵدار شاعیری شۆڕشگێری کورد. بەغداد.
فیضی بگ، امین (1339). انجمن ادیبان کرد. استەمول: چاپخانەی ترجمان حقیقت.
قەرەداغی، محەمەد عەلی (2004). بووژاندنەوەی مێژووی زانایانی کورد لە ڕێگەی دەستخەتەکانیانەوە، بەرگی شەشەم. هەولێر: ئاراس.
قەرەداغی، محەمەدعەلی (2010). بەرکوتێک لە خەرمانی شیعری سالم. هەولێر: بڵاوکراوەی ئاراس.
قەرەداغی، محەمەد عەلی(2011). »ئەم کتێبەم خوێندەوە«. گۆڤاری ئەکادیمیای کوردی، ژمارە 17. هەولێر.
کرمانج، تاهیر (2021). »دیدارێکی مێژوویی لەگەل هونەرمەندی گەل مامۆستا تاهیر تۆفیق«، گۆڤاری کەکۆن، ژمارە 65، شوبات، کۆیە.
م، م (1956). »زمانی کوردی یەک جۆرە«. گۆڤاری هەتاو ژمارە 56، 29ی شوباتی 1956. هەولێر.
محمد، محمود احمد (1/3/1984). »چەپکە گوڵێکی تر بۆ سەر گوڵشەنی نالی«، ڕۆژنامەی هاوکاری، ژ727. بەغدا.
محەمەد، مەسعوود (1976). چەپکێک لە گوڵزاری نالی. بەغدا: چاپخانەی کۆڕی زانیاری کورد.
محەمەد، مەسعوود (1984). »لە ئاوێنەی ئەم گوتارەدا تیشکی چەند چرایەک«. گۆڤاری کاروان، ژمارە 19. بەغدا.
محەمەد، مەسعوود (1997). دەستەو دامانی نالی. ستۆکهۆڵم.
موفتی، عوسمان رەشاد (2020). زەینەب خان و چەند بیرەوەرییەک. هەولێر: موکریانی.
نالی، مەلا خدری ئەحمەد شاوێسی میکایەلی (1976). دیوانی نالی. مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس و فاتح عبدالکریم. بەغدا: چاپخانەی کۆڕی زانیاری کورد.
نەفعی (2010). دیوانی نەفعی. ساغکرن و بەرهەڤکرن: تەحسین ئیبراهیم دۆسکی و مەسعوود خالد گولی. هەولێر: بڵاوکراوەی ئەکادیمیای کوردی.
Ahmad, H. O. (2017). «Nalî Di Belgenameyên ‘Usmanî Da» . Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi , 3 (5) , 45-74 .
.
ب) عەرەبی
الحضراوی، احمد بن محمد (1996). نزهة الفکر فیما مضی من الحوادث والعبر فی تراجم رجال القرن الثانی عشر والثالث عشر قطعة منه، حققه محمد المصری، القسم الاول. دمشق: منشورات وزارة الثقافة السوریة.
الزرکلی، خیرالدین (2009). ما رأیت وما سمعت من دمشق الی مکة. بیروت: دار السویدی للنشر والتوزیع.
زکی، محمدامین (1945). مشاهیر الکرد وکردستان فی الدور الاسلامی. ونقلە الی العربیة کریمته. الجزء الاول. بغداد: مطبعة التفیض الاهلیة.
عبدالغنی، عارف (1992). تأریخ أمراء مکة المکرمة من 8 هـ- 1344 هـ، دمشق: دار البشائر.
گاوان، عماد الدین محمود بن محمد الگیلانی المعروف بخواجه (2011). مناظر الانشا‌ء، تقدیم وشرح الأبیات العربیة الی الفارسیة الملا خضر النالی الشهرزوری، تحقیق ومراجعة وتلخیص الدکتور صباح محمد البرزنجی. السلیمانیة: من منشورات ملتقی نالی، مطبعة کاردونیا.
المدرس، عبد الکریم محمد (1983). علماؤنا فی خدمة العلم والدین، عنی بنشرە محمد علی القرداغی. بغداد: الطبعة الاولی.
الملا بکر، فائز (1998). »معلومات عن نالی شیخ شعراء الکورد وقصیدة طویلة بلغة الناطقین بالضاد«. مجلة گولان العربی، العدد27، 27/8/1998، ص 165-168.
المومنی، نضال داود (1996). الشریف الحسین بن علی والخلافة. الاردن: منشورات لجنة تاریخ الاردن.
ج) تورکی
؟، (1334). علمیە سالنامەسی، مشیخت جلیلەء اسلامیەنک جریدەء رسمیەسنە ملحق در، برنجی دفعە، دار الخلافە العلیە: مطبعەء عامرە.توفیق، پیرەکورد (1335). »کردلردە وهبی ذکا«. گۆڤاری ژین، ژمارە 12، 25 شباط.
سلیمانیەلی، توفیق (1334). »مکتوب منظوم«. ژین، ژمارە 6، 25 کانون اول.
م، م (1324). »ادبیات کردیەدن بعض نمونەلر«. ژین، عدد 2، 14 تشرین ثانی.
م، م (1335). »ادبیات کردیەدن بعض نمونەلر (نالی) «. گۆڤاری کوردستان، ژمارە 6، 22 نیسان 1335 رۆمی.
م، م (1337). »ادبیات کردیەدن بعض نمونەلر«. گۆڤاری کوردستان، ژمارە 2، 12ی جمادی الاول.
Uzunçarşili, Îsmaîl Hakki (1998). Osmanli Devletinin Ilmîye Teşkilâti , 3. Baskı, Türk Tarîh Kurum U Basim Evî - Ankara S.261-263.
د) ئینگلیزی
Soane,E. B (Oct., 1912)."Notes on a Kurdish Dialect, Sulaimania (Southern Turkish Kurdistan) ", The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, pp. 891-940.
هـ) فەڕەنسی
Aubin, Eugène (5 .7. 1907). "En Perse " , Journal des débats politiques et littéraires.
Aubin,Eugène (1908). La Perse d'aujourd'hui- Iran, Mésopotamie -avec une carte en couleur hors texte, Paris.
کۆدی بەڵگەنامەکانی عوسمانی بە زمانی تورکی:
A.}MKT.00007.00091.001
A.}MKT.MHM. 99 - 21
A.}MKT.MHM.1- 79
A.}MKT.UM.00002.00010.001
Bel_Mtf_60777. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar.
DH.SAİDd.00095
EV.d... 19296-
EV.d... 33798-
EV.d... 33991-
İ. D. H. 0422
İ..DH..00035.
İ..DH.00067
İ..MSM.00070.02040.001
İ.DH.00395
I_DH_00395_026172_002_001
KB.MAA.FE.. 6 - 46
ŞD.02903.00030.002
دەستخەت:
دەستخەتی دیوانی نەفعی، کتێبخانەی سلیمانیە، ئەستەنبوڵ ژمارە: (AEFRS430)
دەستخەتی دوو شیعری مەلا ڕەئووفی خادم سوجادە.
دەستخەتی شیعرێکی نالی
دەستخەتی آثار عاشقانە (نووسەری نەناسراو)
چاوپێکەوتن:
چاوپێکەوتن لەگەڵ حاجی فەزیڵەی کچی مەلا جەمیل (مەلا جەمیل برای مەلا ڕەئوفی خادم سوجادەیە).5/2/2021 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 289 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 233 |
||