پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 334 |
| تعداد مقالات | 3,274 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,073,587 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,879,384 |
احکام تعبّدی و معیارهای شناخت آن در فقه مذاهب اسلامی | ||
| مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
| مقاله 11، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، مهر 1401، صفحه 237-220 اصل مقاله (828.66 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/mfu.2022.62663 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد مومنی1؛ ناصر مریوانی* 2؛ محمد عادل ضیایی3 | ||
| 1دانشجوی دکترا، گروه فقه شافعی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.ایران. | ||
| 2استادیار، گروه فقه شافعی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.ایران. | ||
| 3دانشیار، گروه فقه شافعی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| در یک نگاه کلی، احکام شرعی به دو دسته‌ی تعبدی و تعلیلی تقسیم شده‌اند. دسته‌ی اول که احکام غیر معقول‌المعنی نیز نامیده می‌شوند، بهگونه‌ای هستند که عقل، قادر به درک حکمت تفصیلی آنها نبوده و چنانچه تعیین و تشخیص آنها به مکلف واگذار گردد از درک آنها عاجز خواهد بود. در مقابل این دسته، احکام تعلیلی یا معقول‌المعنی قرار دارند. با توجه به آنکه حکم تمامی حوادث و وقایع به تصریح در نصوص نیامده و حکم بسیاری از آنها به اجتهادات مجتهدان واگذار شده، شناخت و تفکیک احکام تعبدی از احکام تعلیلی که علت آنها قابل کشف و دریافت است امری مهم و ضروری است؛ زیرا در احکام تعبدی، راهی برای اجتهاد نیست و اجتهاد به بدعت می‌انجامد در حالی که در احکام تعلیلی، سد باب اجتهاد به عدم تطابق شریعت با شرایط و در نتیجه اجتهاد ناصواب منجر می‌شود. برای شناخت احکام تعبدی معیار‌هایی چون عدم معقولیت معنا، عدم ظهور حکمت، تقیید، ثبات، ناتوانی انسان در درک علت و عدم تعلیل بیان شده است. به‌نظر می‌رسد از میان این معیارها تنها معیار تقیید است که می‌تواند معیار واقعی برای شناخت احکام تعبدی باشد. سایر معیارها اولاً به تنهایی معیار کافی به‌شمار نمی‌روند، ثانیا بعضی از آنها هم‌پوشانی داشته و یا به معنی مشترکی برمی‌گردند و ثالثاً همه‌ی مصادیق احکام تعبدی را در بر نمی‌گیرند. برای شناخت احکام تعبدی معیار‌هایی چون عدم معقولیت معنا، عدم ظهور حکمت، تقیید، ثبات، ناتوانی انسان در درک علت و عدم تعلیل بیان شده است. به نظر می‌رسد از میان این معیارها تنها معیار تقیید است که می‌تواند معیار واقعی برای شناخت احکام تعبدی باشد. سایر معیارها اولاً به تنهایی معیار کافی به شمار نمی‌روند، ثانیا بعضی از آنها هم‌پوشانی داشته و یا به معنی مشترکی برمی‌گردند و ثالثاً همه‌ی مصادیق احکام تعبدی را در بر نمی‌گیرند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تعبّد؛ تعلیل؛ احکام تعبّدی؛ مقاصد شریعت | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن بابویه، محمد. (1966م). علل الشرایع. نجف: بی‌نا.
ابن دقیق العید، تقی الدین. (2005م). إحکام الأحکام شرح عمدة الأحکام، تحقیق: مصطفی شیخ مصطفی و مدثر سندس، چ 1. دمشق: مؤسسة الرسالة.
ابن طاووس، رضی الدین علی بن موسی بن جعفر. (1416ق). اقبال الاعمال، قم.
ابن عاشور، محمد الطاهر. (1425ق). مقاصد الشریعة الإسلامیة، قطر: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیة.
ابن فارس، احمد. (1399ق). معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبدالسلام هارون، لبنان: دارالفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب لسان العرب، چ 3. بیروت: دار صادر.
ابن نجیم، ابراهیم. (1387ق). الأشباه و النظائر علی مذهب أبی‌حنیفة النعمان، تحقیق؛ عبدالعزیر محمد الوکیل، مؤسسة حلبی و شرکاءه.
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1422ق). صحیح البخاری، تحقیق: محمد زهیر، چ 1. دار طوق النجاة.
بقاعی، ابراهیم. (1413ق). نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، چ2. قاهره: دار الکتاب الاسلامی.
جوهری، اسماعیل. (1407ق). الصحاح تاج اللغة، چ4. بیروت: دارالعلم للملایین.
جوینی، عبدالملک بن عبدالله. (1418ق). البرهان فی أصول الفقه، تحقیق: صلاح عویضه، چ 1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
خرشی، محمد، (بی‌تا)، شرح مختصر الخلیل، بیروت: دار الفکر.
خمینی، روح‌الله. (1401ق). تهذیب الأصول، تحقیق: جعفر سبحانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی(التابعة) لجماعة المدرسین.
ریسونی، احمد. (1412ق). نظریة المقاصد عند الإمام الشاطبی، چ2. الدار العالمیة للکتاب الاسلامی.
سیوطی، جلال‌الدین. (1419ق). الأشباه و النظائر فی قواعد و فروع الشافعیة، تحقیق: محمد حسن اسماعیل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
شاطبی، ابراهیم، (بی‌تا)، الاعتصام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شاطبی، ابراهیم، (1417ق). الموافقات، تحقیق: ابو‌عبیده آل سلمان، چ 1. سعودی: دار ابن عفان.
شلبی، محمد مصطفی. (1947م). تعلیل الأحکام، قاهره: چاپخانه الأزهر.
طالقانی، سید محمود. (1362ش). پرتوی از قرآن، شرکت سهامی انتشار تهران.
طباطبایی، محمدحسین. (1402ق). المیزان، قم.
طبرسی، احمد بن علی. (1403ق). الاحتجاج، مشهد: نشر مرتضی.
طیب، سید عبدالحسین. (1415ق). أطیب البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، (کتابخانه مجازی فقاهت).
عز بن عبدالسلام، عبدالعزیز. (1414ق). قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، تعلیق: طه عبدالروف سعد، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریة.
غزالی، محمد، (بی‌تا)، إحیاء علوم الدین، بیروت: دارالقلم.
غزالی، محمد. (1390ق). شفاء الغلیل فی بیان الشبه والمخیل و مسالک التعلیل، تحقیق: احمد الکبیسی، چ 1. بغداد: چاپخانه ارشاد بغداد.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1426ق). القاموس المحیط، چ8. بیروت: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر.
فیض کاشانی، محمد محسن. (1417ق). المحجة البیضاء، قم.
مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحارالأنوار، بیروت.
مقری، محمد بن محمد. (بی تا). القواعد، تحقیق احمد بن عبدالحمید، جامعة ام القری.
مسلم، ابن الحجاج القشیری النیسابوری. (1991م). صحیح مسلم، چ 1. تحقیق: محمد فواد عبدالباقی، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
مصطفوی، حسن. (1368ش). التحقیق فی کلمات القران الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مظفر، محمدرضا. (1370ش). أصول فقه، چ4. قم: مرکز تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نورسی، بدیع الزمان. (2002م). رسائل النور، چ2. قاهره: دارالکتب المصریة.
نوری، حسین. (1409ق). مستدرک الوسائل، قم. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,056 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 275 |
||