پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 30 |
| تعداد شماره‌ها | 289 |
| تعداد مقالات | 2,825 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,307,586 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,377,925 |
چالش‌های انگاره مطلق بودن تمکین زوجه: موردکاوی تمکین زنان شاغل از منظر فقه امامیه | ||
| مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
| دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، مهر 1401، صفحه 265-238 اصل مقاله (1.05 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/mfu.2022.62672 | ||
| نویسندگان | ||
| مرضیه اسماعیلی فلاح1؛ طوبی شاکری گلپایگانی* 2؛ نهله غروی نائینی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری مطالعات زنان (حقوق زن در اسلام) دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه مطالعات زنان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 3استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| در روزگار کنونی که بسیاری از زنان متکفل امور و مشاغل اجتماعیِ نیازمند خروج از خانه گشته‌اند، با چالش‌هایی پیرامون تزاحم میان اشتغال و تمکین مواجه شده‌اند. در برخی رویکردها کلیه حقوق و تکالیف زن، متأثر از وظایف و تکالیف زناشویی انگاشته می‌شود؛ به‌نحوی‌که کلیه حقوق و وظایف شرعی، انسانی و شهروندی زن در سایه تعهدات و تکالیف زوجیت رنگ می‌بازد. این در حالی است که زن برای رشد و کمال معنوی و انسانی خویش، حقوق و مسؤولیت‌هایی هم در قبال خویشتنِ خویش، معبود، والدین و اجتماع دارد و وظایف وی به کلی در تکالیف زوجیت فروکاسته نمی‌شود. این جستار در پی آن است که با بهره‌گیری از راهبرد موردکاوی بازخوانیِ نوینی نسبت به نصوص دینی از چشم‌اندازی زنانه ارائه داده و ضمن عدم جمود بر قرائت‌های مرسوم، به بازشناسی زمینه‌ها و ظرفیت‌های موجود در منابع دینی بپردازد. به‌این‌ترتیب با توجه به امضایی بودن بسیاری از احکام خانواده و تأیید شارع نسبت به مبانی عقلایی، با تغییر سبک زندگی و حضور اجتماعی زنان، بنا به اصول اباحه، صحت و قواعدی مانند سلطنت، عدالت، حفظ نظام، معاشرت به معروف، لاضرر و لاحرج و... امکان خروج متعارف و معقول زوجه از منزل وجود دارد و حدود اختیار زوج در امر تمکین و اذن خروج محاط حقوق و تکالیف الهی و انسانی زن می‌باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اذن خروج؛ تمکین؛ حقوق زوج؛ حقوق زوجه؛ زوجه شاغل؛ قوامیت؛ نشوز | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن‌بابویه (شیخ‌صدوق)، ابوجعفر محمد بن علی. (1404ق). من لایحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر. (1410ق). تفسیر ابن‌کثیر. بیروت: دارالفکر.
ابن‌‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چ3. بیروت: دارالفکر.
اراکی، محمدعلی. (1377). کتاب النکاح. قم: زرنگار.
اسدی، لیلاسادات. (1385). «حق جنسی، اختلال و انحراف در آن در قوانین موضوعه»، فقه و حقوق خانواده، 43. 36-61.
اسماعیلی‌فلاح، مرضیه. شاکری‌گلپایگانی، طوبی. (1401). «تحدید تمکین از منظر فقه امامیه و حقوق ایران». فقه و حقوق اسلامی. 29. 91-124.
امینی، محمد. امینی، یوسف. حسینیان، سیمین. (1392). «بررسی مقایسه‌ای عوامل موثر بر ساختار قدرت در بین خانواده‌های زنان شاغل و غیر شاغل». مطالعات‌اجتماعی-روان‌شناختی. 35. 83-112.
اهوازی، ابن‌سکّیت. (1412ق). ترتیب اصلاح المنطق. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
ایازی، محمدعلی. (1391). حقوق زن و سرپرستی مرد در نگاه مفسران قرآن. چ3. حدیث وحی. پایگاه اطلاع رسانی قرآن‌پژوه معاصر ایازی.
بابایی‌فرد، اسدالله. (1392). «سنجش تأثیرات اشتغال زنان بر خانواده و روابط اجتماعی (مطالعه موردی شهر آران و بیدگل)». زن در توسعه و سیاست. 3. 427- 451.
باقی‌زاده، محمدجواد. امیدی‌فرد، عبدالله. (1393). «ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه». شیعه‌شناسی. 47. 170-200.
بحرانی، یوسف بن احمد. (1405ق). حدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بنی‌هاشمی‌خمینی، سیدمحمدحسن. (1385). توضیح المسائل مراجع (مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید). چ 13. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ترحینی‌عاملی، سیدمحمدحسن. (1427ق). الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه. چ4. قم: دارالفقه.
جبعی‌عاملی (شهیدثانی)، زین‌الدین بن علی. (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
ـــــــــ . (1372). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. چ7. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
جلالی، سهیلا. (1383). زن مسلمان، پرده‌نشینی یا حضور اجتماعی. تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء.
جناتی، محمدابراهیم. (1382). رساله توضیح المسائل. قم: انصاریان.
جوادی‌آملی، عبدالله. (1385). زن در آیینه جلال و جمال، قم: إسراء.
ـــــــــــ . (1389). تسنیم. چ2. قم: اسراء.
جوهری، اسماعیل بن حمّاد. (1407ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دارالعلم للملائین.
جهانگیری، محسن. (1385). بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد. قم: بوستان کتاب.
حبیبی‌تبار، جواد. (1395). گام به گام با حقوق خانواده. چ2. تهران: میزان.
حرعاملی، محمدبن‌حسن. (1412ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسه آل البیت لإحیاء التراث.
حسینی‌طهرانی، محمدحسین. (1376). رساله بدیعیه در تفسیر آیه :«الرجال قوامون علی النساء». مشهد: نشر علامه‌طباطبایی.
حلّی (محقق)، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چ2. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حلّی (علامه)، حسن بن یوسف. (1415ق). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه. مشهد: مؤسسه آل البیت.
ــــــــ . (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: موسسه النشر الاسلامی.
خوانساری، احمد. (1364). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع. چ 2. قم: اسماعیلیان.
خویی، سیدابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین. قم: مدینه العلم.
ـــــــــ . (1413ق). معجم رجال الحدیث. بی جا، نشر الثقافه الاسلامیه.
ـــــــــــ . (1376ق). مبانی‌تکمله‌المنهاج. النجف: مطبعه الادب.
رازی، عبدالقادر محمد بن ابی‌بکر. (1415ق). مختار الصحاح. بیروت: دارالکتب العلمیه.
راغب‌اصفهانی، حسین بن محمد. (1429ق)، مفردات الفاظ القرآن. چ4. قم: طلیعه النور.
رحیمی‌سجاسی، مریم. شاکری‌گلپایگانی، طوبی. کلانتری، عبدالحسین. (1401). «حقوق زنان در کشاکش عرف و شرع: مواجهه زنان با چالش‌های برخورداری از حق اشتغال و استقلال مالی». مطالعات زن و خانواده. 1. 107- 131.
رملی، محمد بن احمد. (1404ق). نهایه المحتاج إلی شرح المنهاج. بیروت: دارالفکر.
رهبر، مهدی. (1393). «محدوده شرعی تمکین عام زوجه». پژوهش‌های فقهی.1. 61- 82.
روشن، محمد. صادقی، محمد. حسینی، فضه سادات. (1394). «حق زوجه بر اشتغال و و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران». فقه و حقوق خانواده. 62. 95-121.
زرگوش‌نسب، عبدالجبار. افشاری، معصومه. (1400)، «حدود تمکین زوجه و موارد سقوط نفقه در فقه شیعه و اهل تسنن و حقوق». پژوهش‌های حقوق تطبیقی عدل و انصاف. 12. 37-62.
زمخشری، محمود بن عمر. (1405ق). تفسیر کشاف. قاهره: دارالشعب.
شاکری‌گلپایگانی، طوبی. بهرامی، لیلا. (1400). «بازخوانی حقوق جنسی زوجه از منظر اصول کلان اخلاقی و حقوقی». پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده. 25. 85-107.
شمس‌الدین، محمدمهدی. (1996م). مسائل حرجه فی فقه المرأه. بیروت: موسسه الدولیه للدراسات و النشر.
شهری، غلامرضا. خرازی، محمد. (1380). مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی در زمینه مسائل مدنی. تهران: روزنامه‌رسمی.
صادقی‌فسایی، سهیلا. عرفان‌منش، ایمان. (1392). «تحلیل جامعه‌شناختی تأثیرات مدرن شدن بر خانواده ایرانی و ضرورت تدوین الگوی ایرانی اسلامی». زن در فرهنگ و هنر. 1. 63-84.
صادقی‌فسایی، سهیلا. (1390). جزوه روش تحقیق کیفی. دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه تهران.
صدر، محمدباقر. (1410ق). دروس فی علم الاصول. الحلقه الثالثه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
صفایی، سیدحسین. امامی، اسداللّه. (1377). حقوق خانواده. چ6. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــــ . (1385). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
طباطبایی (علامه)، محمدحسین. (1366). المیزان. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
طباطبایی‌حکیم، سیدمحسن. (1416ق). مستمسک العروه الوثقی. قم: دارالتفسیر.
طباطبایی‌یزدی، محمدکاظم. (1424). العروه الوثقی مع التعلیقات (همراه با تعلیقه‌های چهار تن از آیات عظام). چ5. قم: اسماعیلیان.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. (1346). مجمع‌البیان. ترجمه احمد بهشتی. قم: فراهانی.
طریحی، فخرالدین. (1416ق). مجمع البحرین. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه. چ3. تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
ـــــــ . (1364). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــــ . (1401ق). عده‌الاصول. بیروت: آل البیت.
عزت‌دروزه، محمد. (1383). التفسیر الحدیث. قاهره: دار الإحیاء الکتب العربیه.
فراهیدی، ابوعبدالرحمن خلیل بن احمد. (1409ق). العین. بی‌جا. دارالهجره.
فضل‌الله، سیدمحمد. (1421ق). تأملات اسلامیه حول المرأه. بیروت: دارالملاک.
قاضی‌زاده، کاظم. شاه‌جعفری، حورا. (1388). «مبنا و ماهیت فقهی و حقوقی نفقه زوجه در قرآن». بانوان شیعه.20. 119-148.
قرطبی، ابوعبدالله محمد بن احمد. (1387). الجامع لأحکام القرآن. قم: دارالکاتب العربی.
قمی، ابوالقاسم. (1378ق). قوانین الاصول. تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
قمی، علی بن ابراهیم. (1404ق). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب العربی.
قنبرپور، بهنام. (1400). «تحدید سلطه زوج در امر تمکین زوجه». فقه و مبانی حقوق اسلامی. 1. 167-178.
ـــــــ . (1400). «شرط تعدیل تمکین زوجه شاغل از زوج در فقه امامیه». مبانی فقهی حقوق اسلامی. 27. 175- 192.
ـــــــــــ . (1394). «نقد و بررسی نکاح مشروط». فقه و مبانی حقوق اسلامی. 1. 107- 121.
کاتوزیان، ناصر. (1378). حقوق خانواده. تهران: برنا.
کدیور، محسن. (1387). حق الناس؛ اسلام و حقوق بشر. چاپ سوم. تهران: کویر.
کریمی، نسرین. (1397). «عدم لزوم رعایت تمکین عام درصورت تأمین انحصاری نفقه توسط زوجه». فقه و مبانی حقوق اسلامی. 1. 169- 182.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. چ4. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
گرجی، ابوالقاسم. (1378). بررسی تطبیقی حقوق خانواده. تهران: دانشگاه تهران.
مجلسی (علامه)، محمدباقر. (1415ق). بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
محقّق‌داماد، سیدمصطفی. (1387). بررسی فقهی حقوق خانواده. چ15. تهران: علوم اسلامی.
ـــــــــــ . (1389). قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت، مسئولیت)، تهران: علوم اسلامی.
محمدی‌گرگانی، محمد. (1395). هستی متن مقدس. تهران: نی.
محمدی‌نسب، مهدی. حبیبی‌تبار، جواد. (1400). «اختلال انحراف جنسی زوج و تأثیر آن بر لزوم تمکین زوجه». جستارهای فقهی و اصولی. 24. 139-164.
مدرسی، سیدمحمدتقی. (1419ق). من هدی القرآن. تهران: دار المحبین الحسین.
مدرسی‌طباطبائی، سیدحسین. (1389). مکتب در فرایند تکامل؛ نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین. ترجمه هاشم ایزدپناه. چ8. تهران: کویر.
مسگرطهرانی، زینب. کاظمی، عباس. (1399). «رد پایی تازه: دین و عاملیت زنان مسلمان مذهبی-سنتی». تحقیقات فرهنگی ایران. 51. 33-62.
مشیرزاده، حمیرا. (1397). از جنبش تا نظریه اجتماعی؛ تاریخ دو قرن فمینیسم. چاپ‌هفتم. تهران: شیرازه.
مصلی‌نژاد، مریم. سادات‌کیایی، سیدمحسن. وجدانی، فاطمه. (1401). «تأملات اخلاقی در جواز نکاح صغیره و تعارض آن با قاعده عدالت». تأملات اخلاقی.10. 93-116.
مصطفوی، محمدکاظم. (1390). قواعد فقه2. ترجمه عزیزالله فهیمی. تهران: میزان.
مطهری، مرتضی. (1361). مسأله حجاب. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـــــــــ . (1409ق). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. چ2. تهران: حکمت.
مغنیه، محمدجواد. (1978م). الاسلام بنظره العصریّه. چ 2. بیروت: دار العلم للملائین.
مفید (شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان. (1410ق). احکام النساء. نجف: بی‌نا.
مکارم‌شیرازی، ناصر. (1380). کتاب النکاح. قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب.
ـــــــــــ . (1428ق). احکام بانوان. قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب.
ملک‌افضلی‌اردکانی، محسن. (1389). «آثار قاعده حفظ نظام». حکومت اسلامی. 4. 109-146.
موسوی‌بجنوردی، حسن. (1419ق). قواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
موسوی‌بجنوردی، سیدمحمد. محمدعلی‌میرزایی، طاهره. (1397). «تأثیر زمان و مکان بر نشوز زوجه و ضمانت‌‌اجرایی آن با تکیه بر آرای امام‌‌خمینی (س)». پژوهشنامه متین. 7. 1- 25.
موسوی‌خمینی (امام)، سیدروح‌‌الله.(1390). تحریر الوسیله. قم: دار الکتب العلمیه.
نجاشی، احمد بن علی (1416). رجال نجاشی. قم: النشر الاسلامی.
نجفی، زین‌العابدین. (1391). «خروج زن از منزل و اذن شوهر از منظر فقه امامیه». فقه و مبانی حقوق اسلامی. 2. 103- 123.
نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمدمهدی. (1422ق). رسائل و مسائل. قم: کنگره نراقیین ملامهدی و ملااحمد.
نوبهار، رحیم. (1397). «اجتهاد کرامت‌مدار». فقه و تدبیر. 523-546.
نوری (محدث). میرزا حسین. (1408ق). مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث.
نهرینی، فریدون. حق پرست، شعبان. خدابخشی شلمزاری. مهرداد. (1401). «عدالت، مناط استنباط و کاربست آن در صدور آرای قضایی»، مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب. 2. 1-21.
هدایت‌نیا، فرج‌الله. (1397). «چالش‌های خانواده محوری در فقه و نظام قانون‌گذاری ایران». دین و قانون. 20. 65- 84.
Roselle, Ann (1996), “The case study method a learning toll for practicing librarians and information specialists”, Library Review, Vol. 45, No. 4.
Zuker, Donna (2001), “Using case study methodology in nursing research”, The Qualitative Report, Vol. 6, No. 2. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 796 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 591 |
||