پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شمارهها | 388 |
| تعداد مقالات | 3,775 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,180,519 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,455,771 |
تبیین مکانیسمهای تأثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه سیاسی: تحلیلی بر اساس مدل چهارمحوری رابرت پاتنام | ||
| زیست سیاست و توسعه | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 آبان 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jbpd.2025.144329.1021 | ||
| نویسندگان | ||
| امید عزیزیان* 1؛ مسعود اخوان کاظمی2؛ بهرام نصرالهی زاده3 | ||
| 1استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی و انسانی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران. | ||
| 2استاد، گروه علوم سیاسی،دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی ، کرمانشاه، ایران. | ||
| 3استادیار، گروه آب و هواشناسی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان،سنندج، ایران. | ||
| چکیده | ||
| هدف: هدف این پژوهش، ارائه پاسخی به این پرسش است که سرمایه اجتماعی با چه مکانیزمی بر روند توسعه سیاسی تاثیر میگذارد؟. برای پاسخ به این سوال از رویکرد نظری رابرت پاتنام، که مباحث خود را پیرامون سرمایه اجتماعی در چهار محور مشارکت مدنی، اعتماد اجتماعی، عمل جمعی و رسانههای جمعی ارائه کرده است، بهره جسته ایم. پاتنام با تأکید بر نقش شبکههای افقی مشارکت مدنی (انجمنها، باشگاهها) و اعتماد تعمیمیافته بهعنوان هسته سرمایه اجتماعی، به این پرسش پاسخ میدهد. امری که در مطالعات صرفا به اثبات رابطه همبستگی بین سرمایه اجتماعی و توسعه سیاسی اکتفا کردهاند و پاسخی مناسبی را ارئه ندادهاند. پژوهش حاضر، با گذر از سطح "آیا" به "چگونگی"، و با تفکیک و تبیین چهار مکانیزم درهم تنیدهِ «تقویت فرهنگ همکاری و کاهش هزینههای مبادله»، «تولید سرمایه اعتماد برای کنش جمعی»، «ایجاد حوزه عمومی پویا» و «نقش تعدیلگر رسانه ها»، در پی پر کردن این خلاء نظری و ارائه تحلیلی نظاممند از فرآیند تاثیرگذاری است. روش: این پژوهش برای تحلیل مکانیزم تأثیرگذاری سرمایه اجتماعی بر توسعه سیاسی، مفاهیم کلیدی پاتنام را در چارچوب تحلیلی چهارمحوری بسط مشارکت مدنی (شکلگیری انجمنها و اجتماعات مدنی)، تحزبگرایی (سازمانیابی سیاسی و نقش شبکهها)، همبستگی اجتماعی (تقویت هویت جمعی و اراده جمعی) و اعتماد دولت-ملت و مسئولیتپذیری جمعی (تقویت پاسخگویی نهادی) دستهبندی و واکاوی کرده است. همچنین با استفاده از روش تحلیل پاتنام در پژوهش های میدانی بهویژه مطالعات تطبیقی او در ایتالیای شمالی و جنوبی (کتابهای «دموکراسی و سنتهای مدنی» و «بولینگ به تنهایی») به تببین مکانیسمهای تاثیرگذار سرمایه اجتماعی بر توسعه سیاسی پرداخته شده است. یافتهها: یافتهها حاکی از آن است که مشارکت مدنی بهعنوان نخستین مفهوم محوری پاتنام در مطالعه سرمایه اجتماعی، از طریق اجتماعات مدنی محقق میشود و شرط این امر تقویت جامعه مدنی است که خود مستلزم سه شرط چارچوب قانونی، نهادینهسازی فرهنگ تساهل و ارزشهای دموکراتیک و مشارکت فعال شهروندی میباشد. عدم تحقق این شروط، علیرغم وجود قوانین، به مداخله دولت و افزایش هزینههای فعالیت مدنی منجر شده و انگیزه تشکّلیابی را تضعیف میکند. از نظر پاتنام، نهادهای مدنی فعال، نقش محوری در تأثیرگذاری مشارکت مدنی بر توسعه سیاسی ایفا میکنند. این تشکلهای مردمی که مستقل از دولت (و نه لزوماً ضد آن) عمل مینمایند، در نظامهای دموکراتیک حتی میتوانند حامی دولت باشند. با وجود این، پیشبرد توسعه سیاسی در گرو تفکیک کارکردی حوزههای عمومی از دولتی و ظرفیتسازی نهادهای مدنی است. پاتنام با تاکید بر این تمایز، حوزه عمومی را تنها زمانی مؤثر میداند که بهمثابه نیرویی توانمند در برابر قدرتطلبی دولت عمل کند. بر این اساس، توانمندی نهادهای مدنی بهعنوان مؤلفهای حیاتی در تأثیر مشارکت مدنی بر توسعه سیاسی، نیاز به بهکارگیری ظرفیتهای اجتماعی، اثرگذاری چندبُعدی در عرصههای سیاسی-اقتصادی و تقویت اعتماد اجتماعی (در صورت فعالیت قانونمند و مستقل) دارد امر که با جذب نیروهای پراکنده و رسیدن به قرائت و توافق مشترکی از مسائل مهم، نظام سیاسی را در سیاستگذاریهای خرد و کلان یاری کرده و ثبات سیاسی را تقویت کنند. در همین راستا پاتنام، بر نقش احزاب و فعالیتهای حزبی جهت تحقق توسعه سیاسی را مهم و اثرگذار میداند، اما حضور و مشارکت را در مناطق مدنی، مهمتر تلقی میکند؛ چرا که نیت افراد در مشارکت را چیزی فراتر از رفع یک نیاز شخصی میداند. سومین مولفهی تاثیرگذار از نظر پاتنام، میزان همبستگی اجتماعی (انسجام اجتماعی) و اعتماد اجتماعی میان دولت و مردم میباشد. انسجام و همبستگی اجتماعی با ایجاد صمیمیت و همآهنگی بین نیروهای اجتماعی و تقویت همگرایی و ایجاد مشارکت فزاینده آنها در عرصههای عملی، ضمن تحدید قدرت دولت، بر توسعه سیاسی اثر مستقیمی خواهد داشت. همچنین نبود همبستگی اجتماعی و ارتباطات گروهی، باعث تضعیف نهادهای مدنی و عدم رشد و توسعه سیاسی خواهد شد. اعتماد نیز که زادهی دو منبع شبکههای مشارکت مدنی و هنجارهای معاملهی متقابل میباشد، پیش شرط عمده و کلیدی برای موجودیت هر جامعهای محسوب میشود و تسهیل کننده مبادلات در فضای اجتماعی است. عمل جمعی یا مسئولیتپذیری جمعی مولفههای مهم تاثیرگذاری دیگری هستند که در گذار به توسعه سیاسی به معنای تحقق یک انسجام و همبستگی اجتماعی بین شهروندان میباشند؛ چرا که در این شرایط، تشکلها و نهادهای مدنی تقویت شده و اعتماد اجتماعی نیز به نسبت رشد مییابد. مسئولیتپذیری اجتماعی از طریق نهادهایی چون خانواده، آموزش، دین و رسانههای گروهی و مطبوعات و همچنین نهاد سیاسی سبب تقویت توسعه سیاسی در جامعه میشود. در نهایت، میتوان گفت که سرمایه اجتماعی بهعنوان محصول فرعیِ تعاملات اجتماعی در مسائل شهروندی، سطح آگاهی سیاسی را افزایش داده و مشارکت سیاسی را تقویت میکند. تولید این سرمایه در حوزهی سیاسی، وابسته به تخصص سیاسی در شبکههای اجتماعی فرد، فراوانی تعاملات سیاسی، و اندازهی شبکههای اجتماعی است. نتیجه: نتایج نشان میدهد سرمایه اجتماعی از طریق چهار مکانیزم درهمتنیده تقویت فرهنگ همکاری و کاهش هزینههای مبادله، تولید سرمایه اعتماد برای کنش جمعی، ایجاد حوزه عمومی مستقل برای الزام به پاسخگویی، و نقش تعدیلگر رسانه بر روند توسعه سیاسی تاثیر میگذارد. این تاثیرگذاری عمدتاً از طریق تقویت شاخصهای عینی توسعه سیاسی، یعنی مشارکت، رقابت، پاسخگویی و آزادیهای مدنی صورت میپذیرد. تاثیرگذاری این مکانیسمها، در نهایت به تقویت روحیه و توانایی «عمل جمعی» منجر میشوند. جامعهای که از مشارکت مدنی، احزاب باکیفیت و اعتماد تعمیمیافته برخوردار است، بهتر میتواند بر معضل اقدام جمعی غلبه کند و شهروندان مسئولیتپذیرتری پرورش دهد. بهعقیدهی پاتنام، این فرایندها در مجموع با تبدیل «کنش جمعی» به «سرمایهی نهادی»، گذار به دموکراسیِ پایدار را ممکن میسازند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| سرمایه اجتماعی؛ توسعه سیاسی؛ رابرت پاتنام؛ مشارکت مدنی؛ اعتماد اجتماعی؛ کنش جمعی | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 84 |
||