تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 325 |
تعداد مقالات | 3,160 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,902,883 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,736,144 |
اصول و فنون جمع و دفع تعارض قوانین | ||
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
مقاله 4، دوره 2، شماره 2، مهر 1398، صفحه 99-75 اصل مقاله (616.83 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): https://doi.org/10.34785/J016.2019.118 | ||
نویسنده | ||
اقبال علی میرزائی* | ||
استادیار گروه حقوق، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران. | ||
چکیده | ||
چنانچه قانونگذار در موضوع واحد دو حکم متفاوت صادر نماید، به گونهای که هر یک از آنها دیگری را نفی کند، تعارض دو حکم قانونی محقق است. وقوع تعارض در مفاد قوانین موجب دشواری در اجرای آنها میشود. از سویی، اجرای احکام متعدد برموضوع واحد، عقلاً محال و ممتنع است. از سوی دیگر، عقیده به تخصیص یا نسخ ضمنی یکی از دو قانون معارض، نهتنها به اجرای ناقص قوانین میانجامد، بلکه موجب انتساب تناقضگویی به قانونگذار نیز میشود. از این رو، در همۀ نظامهای حقوقی جمع و اجرای کامل قوانین در اولویت قرار دارد(اَلجمعُ مَهما اَمکَن اَولی مِنَ الطَّرح) و رسالت اصلی دادگاهها محسوب است. برخلاف آنچه شهرت یافته است، قاعدۀ جمع و اصل عدم نسخ، در اصل عملی و اثباتی استصحاب ریشه ندارد. بلکه این قاعده در نظام حقوق موضوعه بر اندیشۀ حاکمیت قانون و اصل تفکیک قوا استوار است. دادرس فقط مجری قانون است؛ او اقتدار وضع یا نسخ قانون را ندارد بهعلاوه، از کنار گذاشتن قانون و استنکاف از اجرای آن ممنوع است. در نظام فقهی نیز، تشریع و الغای احکام فقط در شأن شارع مقدس است و مجتهد یا قاضی صلاحیت مخالفت با حکم شرع و اختیار طرد آن را ندارد. مبنای قاعدۀ جمع و دلیل برتری آن بر نسخ و تخصیص قانون در همین نکته نهفته است. | ||
کلیدواژهها | ||
تعارض؛ جمع؛ طرد؛ اصول؛ فنون | ||
مراجع | ||
الباجی، ابوالولید سلیمان بن خلف. (۱۴۰۷ ق). احکام الفصول فی احکام الاصول. بیروت: انتشارات دارالغرب الاسلامی. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۶۲). مقدمه عمومی علم حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۹۷). علم موضوع شناسی؛ فقهالموضوعات. چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۷۵). دانشنامه حقوقی. جلد اول، چاپ سوم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۷۵). دانشنامه حقوقی. جلد دوم، چاپ سوم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۹۰). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد اول، چاپ پنجم، تهران: انتشارات گنج دانش. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۸۱). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد پنجم، چاپ دوم، تهران: انتشارات گنج دانش. خمینی، روحالله. (بیتا). تحریرالوسیله. الجزء الثانی، قم: انتشارات دارالعلم. خویی، ابوالقاسم. (بیتا). اجود التقریرات. قم: انتشارات مکتب المصطفوی. خویی، ابوالقاسم. (۱۳۹۴ ق). البیان فیتفسیرالقرآن. کتاب اول، چاپ سوم، قم: انتشارات مطبعه علمیه. داوید، رنه. (۱۳۶۴). نظامهای بزرگ حقوق معاصر. ترجمه سید حسین صفایی، محمد آشوری و عزتالله عراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. روزنامه رسمی شماره ۲۰۸۷۵ مورخ ۱۶/۸/۱۳۹۵. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیبالله. (۱۳۹۵). مسئولیت مدنی؛ الزامات خارج از قرارداد. تهران: انتشارات سمت. طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۷۲). المیزان فی تفسیرالقرآن. جلد دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان. کاتوزیان، ناصر. (۱۳۹۰). فلسفه حقوق. جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار. کاتوزیان، ناصر. (۱۳۸۲). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. چاپ سی و دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار. مذاکرات و آراء هیئت عمومی دیوان عالی کشور. (۱۳۸۹). چاپ اول، تألیف و نشر اداره کل وحدت رویه و نشر مذاکرات هیئت عمومی دیوان عالی کشور. تهران. معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات. (۱۳۹۵). مجموعه آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور. جلد اول، آرای کیفری. چاپ اول، تهران: انتشارات معاونت حقوقی ریاست جمهوری. معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات. (۱۳۹۵). مجموعه آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور. جلد دوم، آرای حقوقی. چاپ اول، معاونت حقوقی ریاست جمهوری. معرفت، محمدهادی. (۱۳۷۹). علوم قرآنی. تهران: انتشارات سمت. مظفر، محمدرضا. (بیتا). اصول فقه. طبعه الخامسه. قم: موُسسه مطبوعاتی اسماعیلیان. میرزائی، اقبالعلی. (۱۳۹۴). مفهوم و صورتهای نسخ قانون. مجله حقوقی دادگستری. ۷۹ (۹۰)، ۱۵۲-۱۲۹. نائینی، محمدحسین غروی. (بیتا). فوائد الاصول. تقریر محمدعلی کاظمی، جزءالرابع، قم: موُسسه النشر الاسلامی. نجفی، شیخ محمدحسن. (۱۳۶۲). جواهرالکلام فی شرح شرایعالاسلام. جلد چهل و دوم، تعلیق و تصحیح محمود قوچانی. تهران: انتشارات دارالکتبالاسلامیه. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 502 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 581 |