تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 322 |
تعداد مقالات | 3,125 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,820,028 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,673,005 |
بررسی تاریخی تحولات دانش اصول فقه در اندیشة دینی امامیّه و استقلال آن از فقه و کلام | ||
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
مقاله 6، دوره 4، شماره 1، فروردین 1400، صفحه 101-76 اصل مقاله (564.04 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): https://doi.org/10.34785/J016.2021.902 | ||
نویسنده | ||
اکرم عبدالله پور* | ||
استادیار،گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی،دانشکده الهیات، دانشگاه پیام نور. | ||
چکیده | ||
شکلگیری دانش اصول به شیوۀ اجتهادی، در اندیشۀ دینی اسلامی، چرخش و نقطۀ عطف بزرگی از فقهورزی پیشانظری به فقهورزی نهادی بهشمار میرود که در میان اهل سنّت در اواخر سدۀ دوم هجری و با الرسالۀ شافعی و جمع میان دو مدرسۀ فقه اهل رأی و قیاس با فقه اهل حدیث شروع شد. شکلگیری و تدوین این دانش در امامیّه توسط علمای مدرسۀ دینی بغداد انجام گرفت و متفاوت از اهل سنّت بود بدین صورت که با دو دانش فقه و کلام در ارتباط و تداخل تنگاتنگ بود و تلاش برای استقلال آن از این دو دانش نیز توسط همین مدرسه صورت گرفت و برخلاف اهل سنّت، بر اساس تقدّم معرفتشناسی بر روششناسی بنیانگذاری شده است. مسئله این نوشتار تبیین فرآیند شکلگیری اصول فقه به شیوۀ اجتهادی در اندیشه امامیّه و تفاوت کلی آن با اهل سنّت است که به منظور فراهم کردن شناختی متقارن و دوسویه از اندیشه اصولی امامیّه انجام میگیرد بدین معنی که در کنار توجه به مباحث و مبانی نظری و معرفتی، نیمنگاهی هم به عوامل غیرمعرفتی در شکلگیری آن داشته باشد. این نوشتار، به روش توصیفی-تحلیلی بر پایۀ منابع کتابخانهای، روند تأسیس، تدوین و استقلال دانش اصول از فقه و کلام را مورد بررسی قرار میدهد و برخلاف رویه معمول که صرفا به مباحث معرفتی میپردازند، سعی میکند علّت تأخر شکلگیری آن از اصول فقه اهل سنّت، همچنین تأخر روششناسی آن از معرفتشناسی را تبیین میکند که درنهایت به تحولات سیاسی و اوضاع اجتماعی امامیّه در دورۀ میانه مربوط میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
اصولفقه؛ روششناسی؛ کلام؛ معرفت شناسی | ||
مراجع | ||
احمدوند، شجاع (1396).قدرت و دانش در ایران دورۀ اسلامی، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
بوهلال، محمد (1394). اسلام اهل کلام، ترجمۀ: علیرضا باقر، تهران: نشر نگاه معاصر، چاپ اول.
الجابری، محمد عابد (1994). تکوین العقل العربی، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
جابری، محمد عابد (1376). دانش فقه؛ بنیاد روششناختی عقل عربی-اسلامی، ترجمۀ: مهدی خلجی، نقد و نظر، شمارۀ: 12، پاییز.
جابری، محمد عابد (). نقد عقل عربی؛ تکوین عقل عربی: پژوهشی ساختارگرا در شکلگیری عقلانیت کلاسیک عرب، ترجمة: سید مهدی آل مهدی، تهران: نسل آفتاب، چاپ پنجم.
الحلی، ابنإدریس (1429). کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، تحقیق: محمد مهدی حسن الخرسان، نجف الاشرف: ط ١.
حمامی، نادر (1396). اسلام فقیهان، ترجمة: محمد باهر، تهران: نگاه معاصر، چاپ اول.
ذویب، حمادی (2009). جدل الاصول و الواقع، تقدیم: عبدالمجید الشرفی، بیروت: دار المدار الاسلامی، الطبعه الاولی.
رشاد عباس معتوق (1418). الحیاة العلمیة فی العراق خلال العصر البویهی، مکة المکرمة: منشوا رت جامعة أم القرى، ط ١.
صدر، محمد باقر (1986). دروس فی علم الاصول، بیروت: دارالکتب اللبنانی، طبعه الثانیه.
الطوسی، أبوجعفر، محمد بن الحسن ( 1417). العدة فی أصول الفقه ،2 مجلد، تحشیه : محمدرضا الأنصاری القمی، قم: مطبعة ستارة، طبعه الاولی.
الفاضل القائینی النجفی، علی ( 1418). علم الأصول تاریخاً وتطواراً، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، الطبعه الثانی.
الفضیلی، عبدالهادی (د.ت). تاریخ التشریع الاسلامی، بیروت: الجامعه العالمیه للعلوم الاسامیه.
فیرحی، داود (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام (دورۀ میانه)، تهران: نشر نی، چاپ اول.
کاظمی موسوی، احمد (1369). دورههای تاریخی تدوین و تحول فقه شیعه. مجلّۀ تحقیقات اسلامی، سال پنجم، شمارۀ 1و2 صص: 15-17.
کمالالدین عبدالغنی المرسی (1418). اتجاه مدرسة الری فی نقد الحدیث النبوی، الاسکندریه: دارالمعرفة الجامعیة، ط1.
گارده، لویی؛ قنواتی، ژرژ (1396). فلسفۀ اندیشۀ دینی در اسلام و مسیحیت، ترجمۀ: احسان موسوی خلخالی، تهران: حکمت، چاپ اول.
محسن، نجاح (1385). اندیشۀ سیاسی معتزله، ترجمۀ: باقر صدری نیا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
المرتضى الشریف، أبوالقاسم، علی بن الحسین الموسوی (1984). الذریعة إلى أصول الشریعة، تحقیق: ابوالقاسم گرجی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
المرتضی الشریف، ابوالقاسم علی بن الحسین الموسوی (د.ت). رسائل، 4مجلد، تقدیم و اشراف: السید الحم الحسینی، اعداد: السید مهدی الرجائی، قم: دارالقرآن الکریم مدرسه آیه الله العظمی الگلپایگانی.
المفید، أبوعبدالله، محمد بن النعمان (1413). اوایل المقالات، تحقیق ابراهیم الانصاری، قم: المؤتمر العالمی الشیخ المفید.
المفید، ابوعبدالله محمد بنالنعمان (1371ق). اوائل المقالات فی المذاهب المختارات، ویرایش عباسقلی، ش واعظ، حواشی و مقدمة: فضل الله زنجانی، تبریز: چرندانی، چاپ دوم.
المفید، أبوعبدالله، محمد بن النعمان (1421). التذکرة بأصول الفقه، بیروت الدار العلمیَّة العالمیة، ط1.
نقیبی، سیدابوالقاسم (1387). «نسبت و رابطة علم کلام با دانش اصول فقه»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، پیاپی 29، صص: 90-79، زمستان. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 317 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 415 |