تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 322 |
تعداد مقالات | 3,125 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,820,047 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,673,039 |
نیّت و آثار مترتّب بر آن در فقه مذاهب اسلامی | ||
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب | ||
مقاله 11، دوره 4، شماره 1، فروردین 1400، صفحه 209-185 اصل مقاله (526.61 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): https://doi.org/10.34785/J016.2021.817 | ||
نویسندگان | ||
جمالالدین علیخواجه پساوه ئی* 1؛ حسین صابری2 | ||
1دکترای گروه فقه شافعی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
2دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران. | ||
چکیده | ||
«نیت» در اصطلاح شرع عبارت است از قصد و ارادهای جهتدار برای طلب رضای خداوند و امتثال امرش. یافتههای تحقیق پیش رو که به روش کتابخانهای و بر اساس شیوهی توصیفی- تحلیلی بهدستآمده، بدین قرار است: فقهای اهل سنت، زیدیه، ظاهریه، اباضیه و مشهور فقهای امامیه، قائل به وجوب نیت در عبادات هستند. قول به استحباب نیت تنها از ابن جنید نقل شده است. برای اثبات وجوب نیت در عبادات به آیات، روایات، اجماع و عقل استناد شده است. محل نیت قلب است و به زبان آوردنش لازم نیست. اصل این است که زمان نیت اول عبادت است و صورت کلی آن باید در سراسر عمل عبادی حفظ شود. علاوه بر اشتراط قصد قربت که اساسیترین شرط صحت عبادت و وجه ممیّز آن از سایر اعمال است، هر عمل عبادی، خصوصیات و ویژگیهایی- مانند ظهر یا عصر و أدا یا قضا برای نماز- دارد؛ از این رو، مکلّف باید برای تمییز هر چه بیشتر نوع عمل، این قیود را در نیت خود مدّنظر داشته و به آنها پایبند باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
احکام فقهی؛ عبادت؛ قصد؛ مذاهب اسلامی؛ نیت | ||
مراجع | ||
* قرآن کریم.
ابن تیمیه، عبدالسلام (1404 ق). المحرر فی الفقه علی مذهب الإمام احمد بن حنبل. ریاض: مکتبة المعارف الریاض. چ2.
ابن جزی، محمد بن احمد (بیتا). القوانین الفقهیة. بیجا.
ابن عابدین، محمد امین بن عمر(1421ق). حاشیة ردالمختار علی الدر المختار شرح تنویرالأبصار فقه أبیحنیفة. بیروت: دارالفکر.
ابن فارس، احمدبن فارس (1420ق). معجم مقاییس اللغة. تحقیق: عبدالسلام محمد هارون. بیروت: دارالجلیل، چ2.
ابن مرتضی، احمد بن یحیی (بیتا). التاج المذهب لأحکام المذهب. دارالکتاب الاسلامی.
ابن مفلح، ابراهیم بن محمدبن عبدالله (1400ق). المبدع فی شرح المقنع. بیروت: المکتب الإسلامی.
ابن منظور، محمدبن مکرم (بیتا). لسان العرب. بیروت: دارصادر، چ1.
ابن نجیم، زینالدین بن ابراهیم (1420ق). الأشباه و النظائر، حاشیه: نزهةالنّواظر علی الأشباه و النظائر: علامه محمد امین بن عمر معروف به ابن عابدین. تحقیق: د. محمد مطیع الحافظ. دمشق: دارالفکر. چ2.
همو (1405ق). غمز عیون الأبصار شرح کتاب الأشباه و النظائر. تحقیق: شرح مولانا السید احمد بن محمد الحنفی الحموی. بیروت: دارالکتب العلمیة. چ1.
همو )بیتا(. البحرالرائق شرح کنزالدقائق، بیروت: دارالمعرفة، چ2.
ابنبابویه، علی بن حسین (1406ق). فقه الرضا. تحقیق: موسسة آل البیت لإحیاءالتراث. مشهد: المؤتمرالعالمی للإمام الرضا. چ1.
ابنحزم، علیبن احمد (بیتا). المحلی. تحقیق: جنة إحیاءالتراث العربی. بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
ابنزهره، حمزةبن علی(1417ق(. غنیةالنزوع. تحقیق: الشیخ ابراهیم البهادری/إشراف: جعفرالسبحانی. قم: موسسة الإمام الصادق، چاپخانهی اعتماد، چ1.
ابنقدامه، عبداللهبن احمد (بیتا). الکافی فی فقه الإمام المبحل احمد بن حنبل، بیروت: المکتب الاسلامی.
همو (1405ق). المغنی فی فقه الإمام أحمد بن حنبل الشیبانی. بیروت: دارالفکر. چ1.
أبواسحاق شیرازی، ابراهیم بن علی (بیتا). المهذب فی فقه الإمام الشافعی. بیروت: دارالفکر.
ابوالصلاح حلبی، تقیبن نجم (بیتا). الکافی فی الفقه. تحقیق: رضا استادی. اصفهان: مکتبة الامام امیرالمومنین العامة.
ابوجیب، سعدی (1408ق). القاموس الفقهی. دمشق: دارالفکر. چ2.
آبی أزهری، صالح عبدالسمیع (بیتا). الثمر الدانی فی تقریب المعانی شرح رسالةابن أبی زید القیروانی. بیروت: المکتبة الثقافیة.
أزهری، محمد بن احمد (2001م). تهذیب اللغة. تحقیق: محمد عوض مرعب. بیروت: دارإحیاءالتراث العربی. چ1.
اطفیش، محمد بن یوسف (بیتا). شرح النیل و شفاءالعلیل. بیجا.
انصاری، مرتضی (1415ق). کتاب الصلاة. تحقیق: لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم. قم: الموتمر العالمی بمناسبةالذکری المئویةالثانیة لمیلاد الشیخ الانصاری.چ1.
بحرانی، یوسف (بیتا). الحدائق الناضرة، تحقیق و تعلیق و إشراف: محمد تقی الایروانی. قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعةالمدرسین بقم.
بخاری، محمدبناسماعیل (1407ق). الجامع الصحیح المختصر. تحقیق: د. مصطفی دیب البغا. بیروت: دارابن کثیر. چ3.
بغدادی، زین الدین عبدالرحمن بن شهاب الدین (1417ق). جامع العلوم و الحکم فی شرح خمسین حدیثاً من جوامع الکلم. تحقیق: شعیب الأرناؤوط/ابراهیم باجس. بیروت: موسسةالرسالة. چ7.
بهنسی، محمدعبدالرئوف (بیتا). النیة فی الشریعةالإسلامیة. قاهره: موسسهی مطبوعات حدیث.
بهوتی، منصوربن یونس بن ادریس (1390ق). الروض المربع شرح زاد المستقنع. ریاض: مکتبةالریاض الحدیثة.
تهانوی، محمد علی (1996م). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون. چ1.
جرجانی، علیبن محمد (1405ق). التعریفات. تحقیق: ابراهیم الأبیاری. بیروت، دارالکتاب العربی. چ1.
حسینی دمشقی، تقی الدین ابو بکر (1994م). کفایةالأخیارفی حل غایةالإختصار. تحقیق: علی عبدالحمید بلطحی و محمد وهبی سلیمان. دمشق: دارالخیر. چ1.
حصکفی، محمد بن علی (1386ق). الدرالمختار. بیروت: دارالفکر. چ2.
خطیب شربینی، محمدبن احمد (1415ق). الإقناع فی حل الفاظ أبیشجاع. تحقیق: مکتب البحوث و الدراسات. بیروت: دارالفکر.
دمیاطی، محمد شطا (بیتا). حاشیة إعانة الطالبین علی خل الفاظ فتح المعین لشرح قرة العین بمهمات الدین. بیرت: دارالفکر.
زمخشری، محمود بن عمر (1399ق). اساس البلاغة. بیروت: درالفکر.
زهری غمراوی، محمد (بیتا). السراج الوهاج علی متن المنهاج. بیروت: دارالمعرفة.
زین الدین رازی، محمد بن ابی بکر (1417ق). تحفةالملوک. تحقیق: عبدالله نذیر احمد. بیروت: دارالبشائرالاسلامیة. چ1.
سابق، سید (1420ق). فقه السنه. قاهره: دارالفتح الأعلام العربی و بیروت، المکتبة العصریة.
سیوطی، عبدالرحمنبن ابیبکر (بیتا). الأشباه و النظائر فی قواعد و فروع فقه الشافعیة. تخریج و تعلیق و ضبط: خالد عبدالفتاح سبل ابو سلیمان. بیروت: دارالفکر. چ3.
شاشی، محمد بن احمد (1980م). حلیةالعلما فی معرفة مذاهب الفقهاء. تحقیق: یاسین احمد ابراهیم درادکة. بیروت/عمان: موسسةالرسالة/دارالأرقم. چ1.
شافعی، محمد بن ادریس (1393ق). الأم. بیرت: دارالمعرفة. چ2.
شمس الائمه سرخسی، محمد بن احمد (بیتا). المبسوط. بیروت: دارالمعرفة.
شهید اول، محمدبن مکی (1408ق). الألفیة و النفلیة. تحقیق: مرکز التحقیقات الاسلامی، بیجا. چ1.
همو (بیتا). البیان(ط. ق). قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
همو (بیتا). القواعد و الفوائد، تحقیق: عبدالهادی الحکیم. قم: منشورات مکتبةالمفید.
همو (1419ق). ذکری الشیعة فی احکام الشریعة. تحقیق: موسسة آل البیت لاحیاءالتراث. قم: چاپخانهی ستاره. چ1.
شهید ثانی، زینالدینبن علی (1413ق). مسالک الأفهام. تحقیق: موسسة المعارف الاسلامیة. قم: موسسة المعارف الاسلامیة. چ1.
شیخ نظام و جمعی از علمای هند (1411ق). الفتاوی الهندیة فی مذهب الإمام الأعظم أبی حنیفة النعمان. بیروت: دارالفکر.
صنعانی، احمد بن یحیی (بیتا). البحرالزخارالجامع لمذاهب علماءالأمصار. بیجا. مکتبةالیمن.
طباطبائی کربلایی، علی بن محمد علی (1412ق). ریاض المسائل. تحقیق: موسسة النشر الاسلامی. قم: موسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعةالمدرسین. چ1.
طحاوی، احمد بن محمد (1417ق). مختصر اختلاف العلماء. تحقیق: عبدالله نذیر احمد. بیروت: دارالبشائرالإسلامیة. چ2.
طریحی، فخرالدینبن محمد (1416ق). مجمع البحرین. تحقیق: الدراسات الإسلامیة. قم: موسسهی بعثت، چ1.
طوسی، محمدبن حسن (1407ق). الخلاف. تحقیق: جماعة من المحققین. قم: النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
همو (1387ق). المبسوط. تصحیح و تعلیق: السید محمد تقی الکشفی. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة، چاپخانهی حیدریة.
همو (بیتا). النهایة. قم: انتشارات قدس محمدی.
ظهیری سمرقندی، محمد بن احمد (1405ق). تحفةالفقها. بیروت: دار الکتب العلمیة. چ1.
عاملی غروی، جواد بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامة. تحقیق و تعلیق: محمد باقر الخالصی. قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعةالمدرسین، چاپخانهی موسسة النشر الاسلامی. چ1.
عبدری، ابوعبدالله محمد بن یوسف (1398ق). التاج و الإکلیل لمختصر خلیل. بیروت: دارالفکر. چ2.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1420ق). تحریر الاحکام. تحقیق: ابراهیم البهادری، إشراف: جعفرالسبحانی. بیجا. چ1.
همو (1414ق). تذکرةالفقها (ط. ج). تحقیق: موسسة آل البیت لاحیاءالتراث. قم: موسسة آل البیت لاحیاءالتراث، چاپخانهی مهر. چ1.
همو (1413ق). قواعد الاحکام. تحقیق: موسسةالنشر الاسلامی. قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعةالمدرسین. چ1.
علیش، محمد بن احمد (1409ق). منح الجلیل شرح علی مختصر خلیل. بیروت: دارالفکر.
فخرالمحققین، محمد بن حسن (1411ق). الرسالةالفخریة فی معرفةالنیة. تحقیق: صفاءالدین بصری. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه. چ1.
فراهیدی، خلیلبناحمد (بیتا). کتاب العین. تحقیق: مهدی المخزومی/ ابراهیم السامرائی. بی جا. دار و مکتبةالهلال.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (بیتا). القاموس المحیط، بیروت: موسسةالرسالة.
قرافی، احمد بن ادریس (1404ق). الأمنیة فی إدراک النیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
همو (1994م). الذخیرة. تحقیق: محمد الحجی. بیروت: دارالغرب.
قرطبی، محمدبن احمد (بیتا). الجامع لأحکام القرآن. قاهره: دارالشعب.
قروی، محمد عربی (بیتا). الخلاصةالفقهیة علی مذهب السادة المالکیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
القشیری النیشابوری الشافعی، مسلم بن حجاج (بیتا). صحیح. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود (1982م). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بیروت: دارالکتب العربی. چ2.
کلینی، محمدبن یعقوب (1365ش). الکافی. تصحیح و تعلیق: علی اکبر الغفاری. تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپخانهی حیدری. چ4.
ماوردی، علی بن محمد (بیتا). الإقناع فی الفقه الشافعی، بیجا.
مجلسی، محمدباقربن محمدتقی (1403ق). بحارالانوار. تحقیق: یحیی العابدی الزنجانی. بیروت: موسسة الوفاء. چ2.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1364ش). المعتبر. تحقیق و تصحیح: عدة من الأفاضل، إشراف: ناصرمکارم شیرازی، قم: موسسة سیدالشهداء.
همو (1409ق). شرائعالاسلام. تحقیق مع تعلیقات: صادق الشیرازی. تهران: انتشارات استقلال. چ2.
محقق کرکی، علی بن حسین بن عبدالعالی (1408ق). جامعالمقاصد. تحقیق: موسسة آل البیت لاحیاءالتراث. قم: موسسة آل البیت لاحیاءالتراث. چ1.
مرداوی، علی بن سلیمان (بیتا). الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف علی مذهب الإمام أحمد بن حنبل. تحقیق: محمد حامد الفقی. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
مرغینانی، علی بن ابی بکر (بیتا). الهدایة شرح بدایة المبتدی. بیجا، المکتبة الإسلامیة.
مغربی، محمد بن عبدالرحمن (1398ق). مواهبالجلیل لشرح مختصر خلیل. بیروت: دارالفکر. چ2.
مفید، محمد بن محمد (1414ق). المسائلالصاغانیة. تحقیق: محمد القاضی. بیروت: دارالمفید. چ2.
همو (1410ق). المقنعه. تحقیق: موسسةالنشر الاسلامی. قم: موسسةالنشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین. چ2.
موسوی عاملی، محمدبن علی (1410ق). مدارک الاحکام. تحقیق: موسسة آل البیت لاحیاءالتراث. قم: موسسة آل البیت لاحیاءالتراث، چ1.
موسوی خوانساری، احمد (1405ق). جامع المدارک. تعلیق: علی اکبر الغفاری. تهران: مکتبةالصدوق. چ2.
نجفی، محمد حسن بن محمد باقر (1365ش). جواهر الکلام. تحقیق و تعلیق: عباس قوچانی. تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپخانهی خورشید. چ2.
نووی، یحیی بن شرف (1997م). المجموع. بیروت: دارالفکر.
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم (1420ق). العروةالوثقی. تحقیق: موسسةالنشر الاسلامی. قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعةالمدرسین. چ1. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 452 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 338 |